Udając się do Palermo spodziewaliśmy się kolejnego typowego, jak dla nas, włoskiego miasta. Jednak Palermo przerosło moje oczekiwania. Jest cudowne, urzekło mnie, jest miastem do którego chce się wracać.
Chodząc nierównym brukiem starej dzielnicy Kastla można się poczuć jak w średniowieczu. Widząc wyblakłe, momentami odrapane, a jednocześnie majestatyczne kamienice. Przemierzając długie i szerokie jak na ówczesne czasy ulice, co chwila natrafiamy na wąskie i wydające się nie kończące wąskie uliczki, w większości z nich są brukowane, ale czasami możemy zobaczyć na nich świeżo wylany asfalt, który wygląda dość dziwnie na nich. Jednakże jest to rzadkość w przeciwieństwie do Werony, gdzie zobaczymy multum wyasfaltowanych ulic na starym mieście. Co powinniśmy wiedzieć o Kastli. Jej pierwsze zabudowania powstały w IX wieku i była jedną pierwszych arabskich osad w Europie, znana wówczas jako Al-Khalesa. Podczas II wojny światowej bardzo ucierpiała przez mocne bombardowania i przez wiele lat po wojnie była zamieszkiwana przez bezdomnych wśród których często byli nielegalni osadnicy. Ostatnie kilkanaście lat to okres gentryfikacji tej części Palermo. Podczas której są odnawiane kościoły, zakładane muzea, otwierane hotele a za nimi restauracje.
Gdzieś czytałem, że w Turynie jest dużo psich kup na chodnikach, to nie prawda. Bardzo dużo psich kup jest w Katanii i w Palermo, pomimo tego, że są to jedne z najbardziej zielonych włoskich miast.
Jak dostać się do Palermo
Do stolicy Sycylii dotarliśmy pociągiem z drugiego największego miasta na tej wyspie – Katanii. Oczywiście można przylecieć do Palermo bezpośrednio samolotem, a z lotniska do centrum miasta dostać się pociągiem.
Z dworca centralnego w Palermo na lotnisko kursuje dedykowany pociąg, który zawozi pasażerów na lotnisko w niecałą godzinę, a jego koszt wynosi 6,80 euro.
Z Katanii do Palermo podróż pociągiem trwa przeszło 3,5 godziny, a koszt biletu wynosi około 20 euro.
W ramach KPO ma nastąpić rewitalizacja linii, po jej remoncie, czas przejazdu pociągiem z Katanii do Palermo ma się skrócić do 1,5 godziny.
Bieżący rozkład jazdy pociągów oraz bilety można kupić na stronie https://www.trenitalia.com/en.html.
Komunikacja w Palermo
Najczęstszym środkiem do przemieszczania się po Palermo, oprócz samochodu, jest autobus. Autobusem można dojechać w prawie każdy zakątek stolicy Sycylii. Oprócz autobusów kursują także 4 linie tramwajowe na obszarze dwóch sieci tramwajowych. Po pierwszej sieci kursuje tramwaj linii 1, zatrzymuje się przy dworcu centralnym. Natomiast po drugiej sieci kursują linie 2-4. Druga sieć znajduje się w zachodniej części miasta. Tramwaje po Palermo kursują od 2015 roku. Oprócz tego jeżdżą także 2 linie pociągów miejskich oznaczone jako linie M. Pierwszy z nich jeździ wewnątrz miasta, a drugi na odcinku dworzec centralny a port lotniczy Punta Raisi.
Pamiętajcie! Pomimo, że istnieją rozkłady jazdy dla autobusów i są one dostępne na każdym przystanku to rzadko autobusy się ich trzymają.
Tu znajdziecie stronę operatora komunikacji miejskiej w Palermo wraz z rozkładami jazdy, mapami tras oraz cenami biletów – https://www.amat.pa.it/
Tu znajdziecie rozkłady jazdy pociągów kursujących jako metropolitarna kolej – https://www.trenitalia.com/en.html.
Jednorazowy bilet na miejską komunikację kosztuje 1,40 euro i jest ważny przez 90 minut. Bilet zakupiony u kierowcy kosztuje 1,80 euro. Całodzienny bilet kosztuje 3,50 euro. Natomiast bilet na pociąg na lotnisko kosztuje 5,90 euro. Na tej stronie znajdziecie cennik biletów komunikacji miejskiej w Palermo – https://www.amat.pa.it/biglietti/.
Stolica Sycylii
W stolicy Sycylii postanowiliśmy się zatrzymać na prawie tydzień. Wybierając na miejscu noclegu jeden z hoteli w starej przepięknej dzielnicy Kastla. Z hotelu mieliśmy przepiękny widok na zielone nadbrzeże – Foro Italico, morze oraz statki które wpływają do portu.
Palermo skradło moje serce po kolacji w Pałacu Sambucco, w którym rozkoszowałem się najlepiej ugotowanym makaronem na świecie podanym z sosem aglio olio z krewetkami i tartą bułką, a to wszystko było przyprawione włoską przyprawą do spaghetti.
Ristorantino Palazzo Sambuca znajduje się przy Via Alloro.
Faktyczne zwiedzanie rozpoczęliśmy drugiego dnia naszego pobytu. Udając się do wcześniej zaplanowanych miejsc. Pierwsze z nich znajdowały się tuż przy naszym hotelu. Były to Pałac Forcella De Seta oraz brama dei Greci, które stanowiły dla nas okno do wspomnianej już wcześniej dzielnicy Kastla. Kawałek za tymi dwoma miejscami znajduje się zresztą Plac o nazwie Kastla. Obok niego znajduje się barokowy kościół Najświętszej Marii Panny. Kościół być może nie znajduje się przy reprezentacyjnej ulicy, więc się nie przeraźcie tylko idźcie spokojnie dalej do końca tej ulicy, która kończy się czymś przypominającym rondo. Będąc przy nim widzimy kolejną barokową bramę, która robi znacznie większe wrażenie. Brama ta nosi nazwę – Porta Felice. Będąc przy niej podeszliśmy w okolice portu jachtowego z którego widać także port promowy w którym dość często stoją ogromne statki wycieczkowe. Z stamtąd udaliśmy się w kierunku centrum. Pierwszym obranym przez nas celem był targ Vicciria, pierwszy z kliku targów ulicznych, które znajdują się w Palermo, ale o targach napiszę za chwilę. Targ ten był jednak tylko punktem w drodze do centrum.
Centrum – Centro Storico
Piazza Bellinni, na pewno traficie na ten plac i nie pomylicie go z placem obok. To na tym placu kłębią się chmary turystów. Jest to całkowicie zrozumiałe, z jednej strony placu znajduje się przepiękny ogromy kościół – di Santa Caterina d’Alessandria należy do zakonu Dominikanów. Budowla jest połączeniem stylu renesansowego z barokowym. Obok znajduje się majestatyczny Palazzo Pretorio – czyli Pałac Pretorianów nazywany także Pałacem Orłów. Z ciekawostek w pałacu tym urzęduje na co dzień Burmistrz Palermo. Naprzeciwko tego pałacu znajduje się kościół Santa Maria dell’Ammiraglio, znany również jako La Martorana. Zabytkowy kościół wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Kościół ten został wybudowany pierwotnie jako miejsce kultu dla obrządku bizantyjskiego. Z stąd zachowane do dzisiaj czerwona kopula. Następnie w miarę upływu wiernych obrządku bizantyjskiego na Sycylii z biegiem lat przekształcił się w kościół katolicki. Następnie został przebudowany, gdzie większość elementów bizantyjskich została zniszczona. Dziś kościół ten jest użytkowany przez duchownych obrządku bizantyjsko – greckiego. Obok znajduje się drugi kościół San Cataldo, także wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Został zbudowany w stylu arabsko – normańskim. Potwierdzeniem tego są widoczne czy czerwone kopuły na dachu tej budowli. Styl ten jest charakterystyczny dla tej części Sycylii. Z ciekawostek kościół ten jest pod władaniem bożogrobców czyli Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie.
W Palermo znajdziemy najwięcej zachowanych budowli w stylu normańsko – arabskim. Styl ten powstał, gdy Sycylia została odbita z rąk arabskich przez Normanów. Nowi władcy Sycylii zaadaptowali do swoich budowli wiele elementów architektonicznych typowych dla arabskich budowli. UNESCO w 2015 roku wpisało na listę światowego dziedzictwa aż 8 budowli reprezentujących ten styl, które znajdują się w Palermo. Są to: Katedra, Palazzo dei Normanni wraz z Cappella Palatina, Kościół Santa Maria dell’Ammiraglio, Kościół San Cataldo, San Giovanni degli Eremiti, Zisa – odrestaurowany mauretański pałac, Ponte dell’Ammiraglio – most kamienny. Na liście UNESCO reprezentujące ten styl znalazły się także budowle w Cafelu oraz w Montreal.
Schodząc z placu widzimy wejście do budynku Uniwersytetu. Wejście to przepiękny portal, przez który widać dziedziniec budynku. Gdy byliśmy, dziedziniec był przyozdobiony metalowymi figurami psów.
Kilkanaście metrów od wyjście z dziedzińca szkoły wyższej widzimy kolejny plac z ogromną, przepiękną fontanną Pretoria, notabene plac na której się znajduje nosi tą samą nazwę. Fontanna jest otoczona aż 50 figurami. Powstała w drugiej połowie XVI wieku we Florencji.
Następnie, gdy już obeszliśmy oraz obfotografowaliśmy fontannę udaliśmy się znowu kilkanaście metrów dalej. Do najbardziej charakterystycznego skrzyżowania w Palermo, które nosi nazwę Piazza Vigliena, a popularnie jest nazywane Quattro Canti. Nazwę tą zawdzięczamy od charakterystycznych, dla tego placu, skrzyżowania rogów kamienic, ponieważ każdy z nich jest zwieńczony zaokrąglonymi symetrycznymi w stylu barokowym kamienicami, które robią niesamowite wrażenie.
Albergheria
To przepiękna z wieloma arabskimi wyróżnikami, motywami dzielnica obok historycznego centrum Palermo. Z drugiej strony jest strasznie zaniedbana oraz biedna w porównaniu do wcześniejszych rejonów Palermo.
Pochodźcie krętymi, wąskimi ulicami tej dzielnicy. Chodząc nie przeraźcie się przechodząc obok kamienic, z których opadł już lub opada elewacja, przy których stoją zniszczone lub spalone auta, lub jest tyle śmieci, że nie mieszczą się w kubłach. Idąc w kierunku targu ulicznego Ballaro, który urzeknie was niezliczona ilością świeżych owoców morza.
Gdy przejdziemy targ, dostrzeżmy przepiękna ogromną kopułę, która jest ozdobiona mozaiką, kościoła del Carmine Maggiore. Niestety nie udało nam się wejść do tego kościoła. Co jest ogromna rzadkością we Włoszech. Tuż obok kościoła dostrzeżemy ruiny Palazzo Giallongo di Fiumetorto oraz wieżę – Torre di San Nicolò di Bari, na która można wejść i podziwiać panoramę Palermo. Nam nie było jednak dane wejść na tę wieżę.
Następnie udaliśmy się w kierunku Palazzo dei Normanni. Mijając po drodze między innymi dwa kościoły – Chiesa di San Giuseppe Cafasso oraz Chiesa San Giovanni degli Eremiti (Kościół pod wezwaniem Świętego Jana od Pustelników), który posiada charakterystycznego dla tego regionu Sycylii elementy stylu normańsko – arabskiego, to te piękne czerwone kopuły.
Pozostałości po królestwie
Tak, Sycylia była królestwem, i to przez wiele lat, bo od 1130 do 1816 roku!!! Zwiedzając Palermo nie możemy nie zwiedzić Pałacu Normanów – Palazzo dei Normanni, w której znajduje się przepiękną kaplica Palatyńska – Cappella Palatina. Pałac królewski znajduje się pomiędzy dzielnicami Albergheria i Centro Storico czyli dla większości turystów znajduje się na naturalnej trasie zwiedzania. Aby wejść do Pałacu, należy kupić bilet. Bilet kupuje się w budce, która znajduje się w parku miejskim Villa Bonanno przed była siedziba królów Sycylii. Pałac z zewnątrz wygląda dość niepozornie, ale niech was to nie zmyli. I wejdźcie do niego. Pierwsze kroki mogą trochę rozczarować, ale gdy wejdziecie na pierwsze piętro do kaplicy Palatyńskiej będziecie wiedzieli czemu zwiedzacie ten zabytek. Kaplica ta była pierwotnie kaplica dla króla Sycylii Rogera II, który panował w XII wieku. Pierwotnie to święte miejsce stanowiło oddzielny budynek, ale w miarę rozbudowy pałacu, została wchłonięta przez niego. Sama kaplica zauroczy was niespotykaną architektura i wystrój w innych miejscach Europy. Wnętrze świątyni łączy w sobie cztery style: normański, bizantyjski, arabski i włoski – sycylijski. Cappella Palatina jest bogato zdobioną dużą – trójnawową, że wręcz bazyliką, która jest podzielona na nawy przez rzędy granitowych kolumn o złoconych korynckich kapitelach. W kaplicy dostrzeżecie także mozaiki z XII wieku wykonane przez artystów z Bizancjum. Kaplica jest kolejnym obiektem wpisanym w 2015 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Obok Palazzo dei Normanii znajduje się królewskie ogrody, do którego, że wręcz nie da się wejść. Ogród nie jest duży, ale warty przejścia. Zobaczycie w nim zarówno kwiaty jak i ogromne drzewa. Roślinność w ogrodzie jest raczej typowa dla Sycylii. Po wyjściu z Pałacu, traficie na Łuk Triumfalny nazywa Porta du Nuova, który został zbudowany pod koniec XVI wieku. Ogrom oraz architektura bramy robią niesamowite wrażenie. Obok siedziby królów Sycylii znajduje się również miejski park, w którym można spotkać pomniki lub punkty archeologiczne.
Bilety do Palai Nornadi
Następnym miejscem pamietającym i związanym z królestwem sycylijskim jest Katedra w Palermo – Cattedrale di Palermo pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej. Katedra znajduje się na ulicy Via Vittorio Emanuele, która prowadzi z Centro Storico do Pałacu Normanów. Katedra powstała w podobnym okresie co siedziba króla Rogera II i późniejszych władców Sycylii. Miejsce to także zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Warto odnotować również fakt, że w katedrze jest pochowany cesarz rzymski narodu niemieckiego – Fryderyk II Hohenstauf, który był także królem Sycylii. Świątynia podobnie jak Pałac Normanów wyróżnia się mieszanką stylów architektonicznych rozpoczynając od stylu normańskiego przechodząc przez elementy gotyckie, renesansowe, barokowe, a nawet mauretańskie. Wchodząc do katedry kupcie koniecznie bilet wstępu, bo dzięki temu będziecie mogli zobaczyć grobowce oraz wejść na dach, z którego rozpościera się przepiękny widok na Palermo oraz morze śródziemnomorskie. W grobowcach katedry spoczywa także pierwszy król Sycylii – Roger II. Przed katedrą znajduje się ogromny plac z pomnikiem Świętej Rozalii, której relikwie znajdują się w katedrze obok.
Bilety do Katedry
Warte zobaczenia
Jeżeli wyszliście z katedry lub z pałacu Normanów, to blisko odległości znajduje się Trybunał. Wypada podejść pod niego ze względu na trudną historię Palermo. To w Palermo w 1992 w zamachu bombowym na autostradzie zginął włoski sędzia Giovanni Falcone, który wydał walkę sycylijskiej mafii. To w tym budynku zapadały wyroki dla bossów Cosa Nostry. Kilkadziesiąt metrów dalej stoi jeden z największych teatrów Europy, który możemy znać z najsłynniejszego filmu o sycylijskiej mafii – Ojca Chrzestnego. Teatr ten to Teatro Massimo, jest największym teatrem operowym we Włoszech, a trzecim w Europie. We wspomnianym filmie w trzeciej jego części na schodach tego teatru ginie córka Michaela Corleone. Jeżeli uwielbiacie teatry to kawałek dalej znajduje się Teatro Politeama Garibaldi, który jest siedzibą Sycylijskiej Orkiestry Symfonicznej.
Z teatru Massimo udaliśmy się w kierunku dzielnicy Kastla. Idąc tak można dojść do przepięknego kościoła Świętego Dominika. Jest to przepiękny barokowy kościół. Gdy już tam dojdziecie udajcie się uliczkami, które są za nimi. Spokojnie nie zgubicie się, uliczki te prowadzą w kierunku portu jachtowego. Idąc, a nawet wlecząc się po tych uliczkach zobaczycie całkiem inne Palermo, bez turystów, bez mieszkańców, bez targów ulicznych. Za to ciche, spokojne, nawet trochę takie nie włoskie, aby po chwili wprowadzić was w ruchliwą ulicę, która biegnie wzdłuż wybrzeża.
Zostało jeszcze jedno warte miejsce do zwiedzenia w Palermo to Katakumby Kapucynów. Ogromne katakumby, w których zgromadzono prawie 8000 ciał. Pierwotnie “chowano” tylko duchownych miejscowego klasztoru. Następnie rozpoczęto mumifikować także najbogatszych mieszkańców Palermo. Ostatniej mumifikacji dokonano w latach dwudziestych ubiegłego stulecia.
W znanej nam już dzielnicy Kastla znajduje się także mały park przy Piazza Marina. Zapewne chciałoby by się powiedzieć skwer z drzewami udający park, a nie park. Ale miejsce to – Giardino Garibaldi zdecydowanie warto odwiedzić, ponieważ to tu rośnie prawdopodobnie największy figowiec jakiego widziałem w życiu. A oprócz gigantycznego figowca, można spotkać mniejsze figowce, ale także okazale aloesy, a zwierząt żółwie. Oczywiście nie byłby to park, gdy nie było w nim pomników, a raczej popiersi historycznych postaci.
Po drugiej stronie Kastli znajduje się kolejny park Villla Giula, który powstał w XIX wieku. Park ten jest znacznie większy od poprzedniego, a jego wyróżnikiem jest zegar słoneczny oraz sporo rzeźb i zabudowy parkowej.
Targi uliczne
Ten kto nie był na targu ulicznym, nie był tak naprawdę we Włoszech. W Palermo targ uliczny spotka się prawie na każdym kroku, albo to my mieliśmy takie szczecie. Pierwszym targiem, który odwiedziliśmy była Vuccira, która znajduje się nie daleko dzielnicy Kastla. Z rana sprzedawane są na niej owoce, warzywa, mięsa natomiast wieczorem zamienia się w miejsce spotkań, tak dokładnie miejsce spotkań, bo Vuccira jest znana przede wszystkim z wieczornego, nocnego street foodu. Podczas którego można zjeść wiele sycylijskich specjałów jak np. Arancini, ale także się napić. Następnie trafiliśmy na Mercato di Ballaro, który znajduje się w Albergheria. I to ten targ najbardziej spodobał nam się. Największy ze wszystkich targów, najbardziej urozmaicony. Można na nim kupić owoce, warzywa, świeże owoce morza, świeże ryby, mięsa, ale także przyprawy, a nawet zabawki lub mały sprzęt elektroniczny. A gdy człowiek zgłodnieje może zjeść na miejscu świeżo upieczone owoce morze oraz przepić je sokiem lub aperolem. Ku zaskoczeniu zapewne wielu targ ten przechodzi naturalnie w kolejny targ – Mercato Pesce e Verdura, a ten z kolei przechodzi w targ Palermo Ballaro na którym można kupić świeże owoce, warzywa oraz także świeże owoce morza z rybami oraz mięsa. Palermo Ballaro polecam wszystkim tym, którzy opuszczając już Palermo. Ponieważ znajduje się kilkadziesiąt metrów od dworca kolejowego z którego odjeżdża pociąg na lotnisko. Kolejnym targiem, na który zaprowadziły nas nasze nogi, znajdował się kilkanaście metrów za Trybunałem, gdy szliśmy od niego do Teatro Massimo. Targ Cappo był chyba najmniejszy ze wszystkich targów, a dominowały na nim owoce morza, mięsa oraz przyprawy. Z ciekawostek początek targu stanowi Porta Carini.
Targ Mercato di Ballaro, gdy byliśmy w 2022 roku na Sycylii był rozbudowywany. Co można dostrzec na zdjęciach. Więc po zakończeniu przebudowy prawdopodobnie zatraci swój charakterystyczny klimat.
Legenda związana z Palermo – Teste di Moro
Na początku XII wieku w Al Hàlisah, którą dziś znamy jako Kalsa, mieszkała piękna, młoda kobieta. Dnie spędzała na pielęgnowaniu roślin, które zdobiły jej balkon. Któregoś dnia, przechodzący młody Maur, zobaczył tę piękną kobietę i zakochał się w niej. Podążać następnie wprost do drzwi jej domu, by wyznać miłość. Dziewczyna zauroczyła się widokiem młodego Maura i wpuściła go do domu. Młodzi byli bezpamiętnie zakochani w sobie, jednak młody Maur, nie wyznał kobiecie swojej tajemnicy. Uczynił to dopiero po jakimś czasie wyznając, że ma żonę i dzieci, do których niebawem musi wrócić. Gdy to uczynił, kobieta poczuła się rozgoryczona, stała się zazdrosna i wściekła. Zaczęła zastanawiać się jak ukazać młodego mężczyznę. Po ostatniej nocy, którą mieli razem ze sobą spędzić, Maur zapadł w jej ramionach w głęboki sen, a dziewczyna w trakcie snu zamordowała go. Następnie odcięła mu głowę i zrobiła z niej doniczkę, w której zasiała bazylię i wystawiła ją na balkonie. Po to, aby kochanek został z nią u niej na zawsze. Kobieta opiekowała się codziennie swoim Maurem podlewając bazylię swoimi łzami. Jak głosi legenda sprawiło to, że roślina rosła bujnie. Pozostali mieszkańcy, patrzyli z zazdrością na tę bazylię i zamówili podobne donice, ale z terakoty. Dziś w całej Sycylii można podziwiać podobne donice, a turyści kupują magnesy, które przypominają miniaturowe donice jako pamiątkę z wakacji.
Tą legendą kończę moją opowieść o Palermo, a wszystkim polecam odwiedzenie stolicy Sycylii – naprawdę warto! Podczas zwiedzania Palermo na pewno traficie na wiele innych ciekawych miejsc. Będąc nawet tydzień w tym mieście człowiek nie jest w stanie zobaczyć, zwiedzić całego tego miasta.
